Van'ın tarihine nam salmış kabadayılar

Ümit Kayaçelebi’nin 28 Aralık 2021 tarihli yazısından alıntıdır.

Van’da eskiden kavgalar bile mertçe yapılır, kişiler arasında ki husumetler uzatılmadan sonlandırıldı. Bunun en önemli sebebi, Vanlı kabadayıların mertçe, haksızlık karşısında duran insanlardı.

Köroğlu’nun dediği gibi ‘delikli silah icat oldu, mertlik bozuldu’

Kabadayılar vardı, kabadayılık vardı. Kabadayılık ve kabadayılar Kenan Evren’in darbesi nihayetinde bitti ve anılarda kaldı. Bizde bu haberimizde anıları yeniden canlandırıp, geçmişte kabadayı lakabı taşıyan Vanlıları sizlere sunmaya gayret ettik.

Bir zamanlar Türkiye’de olduğu gibi Van'da da Külhanbeyler, kabadayılar ve efendi kabadayılar vardı. Külhanbeyler makbul sayılmazdı. Hatta kabadayılar birini küçültmek isterlerse 'külhanbey' derlerdi. Giderek esnafın malını yağmalayıp haraç alan, halkı taciz eden insanlar haline dönüştüler.

Geçmişe döndüğümüze sokak kabadayıları, mahalle kabadayıları ve şehir kabadayılarının Van’da nam saldığını kimine hürmet edilirken, kimine de lanet okunduğu kabadayılar vardı Van’da.

1950-1960 yıllara kadar Türk Sinemasında yumruğuna güvenen biri kabadayı olarak Ayhan Işık ve 1960 yıllardan sonra Türk Sinemasında çirkin kral diye ortaya çıkan haktan hakikatten yana bir hüviyetle bileğine ve yüreğine güvenen tip olarak Yılmaz Güney vardı.

Neticede sinemaya giden insanları etkileyen tipler ve onlar gibi olmak isteyenler bu kez ya kabadayılığa ya da külhanbeyliğe soyunuyordu.

Efendi kabadayılar ise kendi terbiyelerine göre, adetleri ve ülfetleri ile koydukları kaidelere riayete mecburdular. Zayıfı, bilhassa ırz ehlini himaye eder, çizdikleri yoldan sapmamaya dikkat ederlerdi. Çünkü muhitlerinin onlara verdiği bazı hakları ayakaltına alırlarsa şöhretlerini kaybedeceklerinden korkarlardı. Efendi kabadayılar, gerçek kabadayılardı.

Kabadayı ile mafyayı birbirinden ayırt etmemiz gerekir. Çünkü lügatte kabadayı; kimseden yılmaz görünerek meydan okuyan kimse, babayiğit, cesur, en başta olan şeklinde tarif edilmektedir. Mafya ise para kazanmak için her şeyin mubah olduğu bir suç örgütüdür. 

Türkiye'de kabadayılık 1980 askeri darbesiyle bitirildi. Ve sonraki dönemde ise mafyalaşma ortaya çıktı. Zaten bugün eski kabadayılar gibi mert insanları bulmak çok zor. Kabadayılığı şimdilerde filmlerde ve dizilerde seyreder olduk.

Eski kabadayılar 'racon' keserlerdi. Bu hükme hepsi itaatle mükellefti. Racon kesenlerin tarafsız olmaları, kabadayılık hayatında falsoları olmaması, olgun ve tecrübeli olması şarttı. Şayet iki taraf kesilen racona ehemmiyet vermezlerse, meseleyi aralarında dövüşle hallederlerdi.

Odesalı Kosti, 

İpsiz Recep (emmice) 
Solak Nigor, 
Piç Ardaş, 
Arap Hüsnü, 
Şık Manol, 
Hristo Anayadiyes, 
Baltalı Hano (Haznede) 
Kadın Kabadayı, 
Antepli Abdullah Palas, 
Dündar Kılıç, 
Kürt İdris (İdris Özbir) 
Kürt Cemali (Cemal Coşar), 
Çilli Burhan, 
Oflu Osman, 
Arap Abdo (Abdo Ağa).

“Van’da kabadayılıkta iz bırakanlar”
Pala Lezgin (Lezgin Üçkardeşler)
Nağırcı Elo (Ali Şeman)
Kurt Halil (Halil Kasapoğlu)
Öküz Memet (Memmet Gündoğdu)
Kemal Koşar (Dere Mehleli Kemal)
Bekir Özgüner (Pala Bekir)
Pala Memet (Mehmet Ali Yarız)
Edremitli Salih Demir
Pala Dayı Mustafa Kadan
Kadir Ortasaç (Faytoncu Kadir)
Efo (Yılmaz Efe)
Berbat Silo (Süleyman Kaya)
Pala Hüseyin (Hüseyin Altınbaş)
Salih Karakelle
Hasan Sürüç
Leşgonun oğlu Kaya Koyuncu
Faytoncu Cevdet (Cevdet Gencer)
Kabadayı Zafer…
Enver Kaya
Salih Koyuncu (Leşgo Salih)
Yaşar Koyuncu (Deli Yaşar)
Pıne (Salih Ay)
Ustura Şabo (Şaban Erkalay)
Şilav Celo (Celal Ataman)
Canavar Heso (Hasan Çakır)
Çifte Aslan
Faruk Özgüner
Tarzan Ğeyro (Hayrettin..)
Kara Aydın (Aydın Kara)
Jilet İsko
Gınde Eli (Tepebaşılı)
Faytoncu Salih (Salih Erkalay)
Uğur Özgüner
Vampir Fıko
Yorgansız Salo (Selahattin Özgüner)
Mıtırıp Mıno
Mıtırıp Yılmaz
Sabahattin Özgüner
Tayfur Kartal
Şakşak Eli
Dere Mehleli Nurettin Karakuş
Yılmaz Atay
Recep Türkoğlu
Kınyas Atacan
Salih Gizli

Mahalle ve sokak kabadayıları olarak aklımızda ve hafızamızda kalan isimler bunlar. Unuttuklarımızda olabilir ve mutlaka vardı. 

Onlar ehli namus, ne kadın ne erkeğe durduk yerde karışıp ilişmezlerdi. Onlar kendi alemlerinde çatışırlardı. Ha içlerinde kabadayı olmayıp da külhanbeyi olanlar yok muydu elbette ki vardı ama o kadar çok değildiler.

Şehir kabadayısı olarak ün yapanlar iki elimizin parmakları kadar ya vardı ya yoktu. Gerisi sokak mahalle kabadayı veya külhanbeyleriydi.

Her ne olursa olsun! Onlar, bu şehrin kabadayıları, külhanbeyleri olarak Van’ın tarihine geçtiler. Bu gün aramızda değiller ama her şeye rağmen biz bu gün olanları rahmetle anıyor ve Allah cümlesinin taksiratlarını affetsin diye duacı oluyoruz.

Şimdi kabadayı ara ki bulasın!